Denizli PROVINCIAL DIRECTORATE OF CULTURE AND TOURISM

Çal

TARİHİ VE COĞRAFİK YAPI

1071 Malazgirt Savaşı ndan sonra yöreye Selçuklu uç beyleri akınlar yapmaya başlamış; 1176 Miryakefalon Savaşı'ndan sonra da kesin olarak Türk Egemenliği altına girmiştir. 1862 yılında İzmir İline bağlı bir İlçe olarak teşkilatlanmış ve 1923 yılında Denizli İline bağlanmıştır. Bölgenin Türk hâkimiyetine girmesinden sonra yöreye yerleşen insanların demircilikle uğraşması nedeniyle Demirciköy olarak isimlendirilmiştir. 19 yy.

Ekonomik Durum

İlçe nüfusunun büyük bir bölümü tarımla uğraşmaktadır. Üzüm, elma, sebze, tahıl, anason, haşhaş, kekik, ayçiçeği, yem bitkileri gibi ürünler başlıca tarımsal ürünleri oluşturmaktadır. İlçemizde sofralık üzüm depolanan 7 adet soğuk hava deposu bulunmaktadır. Toplam yıllık kapasiteleri 5 200 tondur. Depolanan sofralık üzümün önemli bir bölümü paketlenerek ihraç edilmektedir. Toplam yıllık ihracat miktarı 2 milyon dolar olarak gerçekleşmektedir. İlçemizde 9 adet şarap üretim fabrikası bulunmaktadır. Akkent Beldemizde faaliyet gösteren Confurt Meyve Konsantresi Fabrikasının Yıllık ihracat miktarı 8 milyon dolar olup, 100 kişiye istihdam sağlamaktadır.

Denizler Beldemizde faaliyet gösteren Erdem Mermer İşletmesinin Yıllık ihracat miktarı 9,5 milyon dolar olup, 90 kişiye istihdam sağlamaktadır. Belevi Beldemizde faaliyet gösteren Denizli Çimento Fabrikasında yıllık 2 milyon ton çimento üretimi yapılmakta; bunun 440 bin tonu ihraç edilmektedir. Çimento fabrikası 257 kişiye istihdam sağlamaktadır.

Tarımsal Kuruluşların dışanda ilçemizde sanayi kuruluşu olarak Belevi Beldesi sınırları içersinde Denizli Çimento ve Denizler Beldesinde Mermer İşleme Tesisi bulunmaktadır. Belevi Beldesi sınırları içinde 23 adet mermer ve traverten ocağı ruhsatlı olarak faaliyet sürdürmekte olup bunların yıllık toplam üretim kapasiteleri 103,5 tondur.

ortalarından itibaren ise Çağatay Türkçesinde “Yüksek Yer” anlamına da gelen Çal adını almış olan yörede bu isim ile ilgili olarak çeşitli rivayetler olmasına rağmen bölgenin coğrafi konum itibariyle kullanıldığı tahmin edilmektedir. Kurtuluş Savaşında ayrı bir öneme sahip olan İlçede, zamanın Çal Müftüsü Ahmet İzzet Efendi önderliğinde örnek bir bölgesel direniş hareketi gösterilerek daha işgalin ilk günlerinden itibaren mitingler düzenlenerek işgal protesto edilmiş, Çal'a yaklaşan Yunan kuvvetlerinin ilerleyişini durdurmak için Menderes Nehri üzerindeki köprüler tahrip edilmiş, silahlı mücadele yapılarak daha fazla ilerlemelerine engel olunmuştur. Kurtuluş Savaşında Resmi kayıtlara göre 279 Çallı şehit düşmüştür.

İlçenin idari yapısı içerisinde yer alan Bekilli Bucağı 1988 yılında, Baklan Bucağı 1990 yılında müstakil ilçe olmuştur. Çal'ın doğusunda Çivril ve Baklan İlçeleri, batısında Denizli Merkez İlçe ve Güney İlçesi, güneyinde Bozkurt ve Honaz İlçeleri, kuzeyinde Bekilli ve Ulubey İlçeleri bulunmaktadır. Arazi yapısı dalgalıdır. Menderes Nehri İlçe topraklarından geçmektedir. İklim olarak İç Anadolu yayla iklimi hakimdir. Kışlar soğuk ve yağışlı, yazlar serin ve kuraktır. Çal İlçesi Denizli İli'ne 63 kilometre mesafededir. İlçenin rakımı 850 m, yüzölçümü 858 km²dir.

Bölgede bir çok doğal güzellik bulunmaktadır: Çökelez Dağı, Hançalar Köprüsü, Kaplanlar Köyü Göleti, Yöğlük Mevki, Sakızcılar Şelalesi, Kısık Mevki, Gelinören Ilıca, Sazak Tümülüsü. Ayrıca bu doğal güzelliklerin yanında, tarihî yerler ve binalarda bolca bulunmaktadır. Bunlar, Apollon Termenos Tapınağı, Yukarıseyit Tarihi Değirmen ve Çeşmeleri, Ortaköy Tarihi Bina, Dayılar Tarihi Bina, Kayı Pazarı Minaresi ve Ahmet Çökelez Konağı… Bu kadar güzel yerin yanında mutlaka ziyaret edilmesi gereken türbeleri de vardır. Bunlar, Mahmutgazi Dede Türbesi ve Sazak Köyü Zekeriya Dede Türbeleridir.Sudan koyun geçirme yarışması, İlçemize bağlı Aşağıseyit köyünde 828 yıldır süregelen bir gelenektir. Koyun sürülerinin Büyük Menderes nehrini  yüzerek geçmesini amaçlayan yarışma, her yıl yapılmaktadır.


NÜFUS

İl/İlçe

2017 Nüfusu

2018 Nüfusu

Yıllık Nüfus Artış Hızı 2017 (‰)

Yıllık Nüfus Artış Hızı 2018 (‰)

 

    

Çal

19.254

19.259

-0.91

-0.03

     


Tarihçe

İlk çağlarda Mosyna olarak adlandırılan Çal, bölgenin Türk hakimiyetine girmesinden sonra, 19.yy ortalarına kadar Demirciköy olarak adlandırılmıştır. Bu ismin o dönemlerde İlçede demirciliğin yaygın bir zanaat dalı olmasından dolayı verildiği tahmin edilmektedir. 9.yy ortalarından itibaren ise Çal adı kullanılmaya başlanmıştır. Çal kelimesi Çağatay Türkçesi'nde “yüksek yer” anlamına gelmektedir. Denizli ve Çal çevresi, Büyük Selçuklu İmparatorluğu ile Bizans arasında yapılan 1071 Malazgirt Zaferi sonrası dönemde Selçuklu Türklerinin egemenliği altına girmiştir. Çal 13.yy'da Türkiye Selçuklu Devleti'nin batı uç bölgesinde yer almıştır. Çal Bölgesi de 1261'den itibaren germiyanoğulları  Beyliği'nin egemenliği altına girmiştir. 1391 tarihine kadar Germiyanoğulları  egemenliğinde kalan Çal bölgesi, bu tarihte Yıldırım Bayezid tarafından Osmanlı Devleti'ne katılmıştır.

Uzun süre Kütahya Sancağı'na bağlı bir nahiye olarak bulunan Çal, 1826 yılında İzmir'e daha sonra ise Aydın'abağlanmıştır. 1882'de Denizli Sancağı kurulunca bu sancağa bağlanan Çal'da, 1886 yılında Kaza (İlçe) teşkilatı kurulmuştur.

Osmanlı döneminde Çal, bölgenin önemli bir merkezi durumundadır. İlçe yakınlarında “Kayı Pazarı”nın kurulması,Çal'da Kadılık teşkilatının ve üç adet medresenin bulunması (Bugünkü Gazi İlkokulu binasının bulunduğu yerde  Emin Efendi Medresesi, Savranzade Camii çevresinde Süleyman Efendi  Medresesi ve Aşağı Camii'deki Fakioğlu Medresesi) bunun göstergesidir.

ULAŞIM

İlçemiz Denizli İl merkezine 65 km uzaklıktadır. Çevre illerden; Uşak'a 87 km, Burdur'a 150 km, Aydın'a 191 km, Muğla'ya 211 km Afyon'a 220 km, Manisa' ya 271 km, ve İzmir'e 289 km mesafededir. İlçe ile İl Merkezi arasında ulaşım otogardan her yarım saatte bir hareket eden Çal Birlik Minibüsleri ve Akkent Birlik Minibüsleri ile çevre yerleşim yerlerinden gelen diğer minibüsler, belediye otobüsleri, ayrıca komşu ilçe Bekilli'den gelen otobüsler ile yapılmaktadır. Ayrıca, Çal İlçesine 60 km uzaklıkta Çardak Hava alanı mevcuttur.